ئەبولقاسمی لاهوتی ڕەوتی سياسی و پەيوەندی بە جوڵانەوەی سمكۆی شكاكەوە

Authors

  • Hardi Mahdi Myka College of Law and Policy, University of Human Development, Sulaymaniyah, Kurdistan Region, Iraq

DOI:

https://doi.org/10.21928/juhd.v2n4y2016.pp318-342

Abstract

        ئةبولقاسمي لاهوتي، كورديَكي كرماشانية، لة ئةديبة رضةشكيَنةكاني ئةدةبي هاوضةرخي ئيَران و سياسةتمةداريَكي كاريطةري ناو روداوةكاني سالَاني ١٩٠٥-١٩٢٢.ز ئيَران و ناوضة كوردنشينةكانة. شاعيريَكي ياخي و ثيَشةنط و يةكةميةكاني شيعري هاوضةرخي ئيَرانة، لة يةكةمين سياسية كردةييةكانة كة بة كودةتايةك بةرةنطاري كودةتاكةي رةزاخان (رةزاشاي دواتر) و سةيد زيائوددين بوويةوة و باوةرِي وابوو هاتنة سةركاري رةزاخان مةترسيدارة و ثيَضةوانةي بزوتنةوةي ريفؤرمخوازية و سةرةتاي ضةسثاندني ئيستيبدادة لة ئيَران، هةرواش بوو ضونكة دواتر دةولَةتي مةركةزي وئيستيبدادي رةزاشاي ثةهلةوي ليَكةوتةوة.

       جيا لةمانةش لاهوتي ضالاكية سياسي و ئةدةبيةكاني راستةوخؤ و ناراستةوخؤ ثةيوةنديدار بوون بة بزاوتي سياسي وكؤمةلَايةتي كؤمةلَطةي كوردي ئةو دةمةوة، ض وةك ئةدةب و ض وةك ضالاكي سياسي و كودةتاكةي تةوريَز-ي. بة تايبةت ثةيوةندي و كاريطةري و كارتيَكةري بة جولَانةوةي رزطاريخوازي كورد و شؤرِشةكةي سمكؤي شكاكةوة هةبووة.

     زياتر لةوةش بة هؤي ئةوةي نيوةي ريَكي تةمةني لة يةكيَتي سؤظيةت بةسةربرد، هةر لةويَوة بيروراكاني لاهوتي كاريطةري دياريان لةسةر روانطةي رؤذهةلَاتناساني روسي لةبارةي كوردةوة جيَهيَشت، ليَرةدا هةولَدراوة لةريَي تويَذينةوةيةكي لاهوتي، سةرنج و روانينةكاني لةسةر كورد رون بكريَتةوة.

     طرنطي ئةم تويَذينةوةية لة خستةرِو و شيكاري ئةو خالَانةي سةرةوة سةرضاوة دةطريَت و زياتر لةوةش كةسايةتي و سياسةت و كاريطةريةكاني لة ناوةندة ئةكاديميةكاني كوردستاندا نةبووةتة جيَطةي ليَتويَذينةوة و مشتومرِ. لة ناوةندة ئةكاديميةكاني ئيَرانيشدا زياتر وةك ئةديبيَكي ئيَراني و فارسينووس بووةتة بابةتي تويَذينةوةكان.

      بؤ سةرضاوةكاني تويَذينةوةكة سود لة ياداشتة هاوضةرخةكاني ئيَرانيةكان وةرطيراوة (كة لة روي كات و شويَنةوة هاوذيان وهاوشويَني لاهوتي بوون)، هةروةها ثشت بة ضةند بةلَطةنامةية ئةرشيفي كتيَبخانةي ثةرلةماني ئيَران و ضةندين سةرضاوةي ديكةي ثةيوةست بة ذياني ئةبولقاسمي لاهوتي بةستراوة، كة راستةوخؤ و ناراستةوخؤ شاهيَدي روداو و ضالاكيةكاني ئةو بوون.

References

1. احمد، كمال مظهر. ١٩٨٥. دراسات في تاريخ ايران الحديث و المعاصر. ط١. بغداد: الامانه العامه للثقافه الشباب.
2. ار.كيدي، نيكي. ١٣٨٧. ايران دوران قاجار و برآمدن رضاخان. ضاث سوم. با ترجمة: مهدي حقيقت خواه. تهران: انتشارات ققنوس.
3. برزويي، مجتبي. ١٣٧٨. اوضاع سياسي كردستان (از سال ١٢٥٨تا ١٣٢٥ه-ش). ضاث اول. تهران: موسسة انتشارات فكرنو.
4. بهار، ملك الشعراء. ١٣٩٢. تاريخ مختصر احزاب سياسي ايران (انقراض قاجارية). ضاث نهم. جلد جلد اول. تهران: انتشارات اميركبير.
5. ثيربالَ، فةرهاد. ٢٠٠٩. كورد لة ديدي رؤذهةلَاتناسةكانةوة. سليَماني: ئةنديَشة بؤ ضاث و بلَاوكردنةوة.
6. ثيَشكةوتن. ١٩٢٢. “هةوالَي ئيَران.” ٩ مارس: ٤.
7. تمدن، محمد. ١٣٥٠ش. اوضاع ايران در جنط اول يا تاريخ رضائية. ضاث اول. اورومية: موسسة مطبوعاتي تمدن.
8. جوتيار تؤفيق. ٢٠٠٧. بيبلؤطرافياي رؤذنامةطةري كوردي لة رؤذهةلَاتي كوردستان و دةرةوةيدا١٩٠٨-١٩٨٨. سليَماني: ذين.
9. ضوثاني، احمد. ١٣٩٤. مسئلةي اسماعيل آقا سمكو در آذربايجان و موكريان. ضاث اول. سنندج: انتشارات آنا.
10. ضيستا. ١٣٧٧. “ابوالقاسم لاهوتي سخن سرا و مترجم.” ضيستا (ادبيات و زبانها) شمارة ١٥٢و١٥٣: ١٥٠تا١٥٤.
11. دؤسيَي بةلَطةنامةكاني (لاهوتي و همراهانش). ١٣٣٣ه.ق. ١٠/١/١٠/٢٣ (كتابخانة مجلس شوري اسلامي ايران).
12. راوندي‏، مرتضي. ١٣٨٢. تاريخ اجتماعي ايران‏. بخش٢/جلد٨ جلد. تهران: انتشارات نطاه .
13. رياحي، محمدامين. ١٣٧٢. تاريخ خوي. ضاث اول. تهران: انتشارات توس.
14. ساهاك. ١٩٣٧. يارسان. بةغدا: رؤشنبيري.
15. سلطاني، محمد علي. ١٣٨٧. احزاب سياسي و انجمن هاي سري در كرمانشاه (از فراموش خانة تا خانة سياه). تهران: انتشارات سها.
16. سنجابي، علي اكبر. ١٣٨٠. ايل سنجابي و مجاهدت ملي: خاطرات علي اكبرخان سنجابي سردار مقتدر. تدوين توسط تحرير و تحشية كريم سنجابي. ضاث اول جلد. تهران: نشر شيرازة.
17. سولَتاني، ئةنوةر. ٢٠٠٦. لاهوتي كرماشاني شاعيري شؤرِشطيَرِي كورد. سليماني: بنكةي ذين.
18. شيريان، محمد حسين. ١٣٩٢. تاريخ مطبوعات استان كرمانشاه(١٢٨٥تا١٣٩١ه.ش). كرمانشاه: ضاث اسراء.
19. طهماسبي، عبدالله خان. ١٣٨٦. يادداشت هايي از آشوب هاي عشايري و سياسي آذربايجان. ضاث اول. تهران: نشر دانش.
20. كاوة بيات. ١٣٧٦. كودتاي لاهوتي، تبريز، بهمن١٣٠٠. تهران: نشر شيرازة.
21. طرانتوسكي، ا. آ. ١٣٥٩. تاريخ ايران از زمان باستان تا امروز. ضاث اول. با ترجمه كيخسرو كشاورزي. تهران: انتشارات ثويش.
22. لاهوتي، ئةبولقاسمي. ١٩٩٨. كورد و كوردستان. با ترجمه جةبار قادر. رؤتةردام: ضاثةمةني و كتيَبفرؤشي طلارا.
23. مخبرالسلطنة، مهديقلي هدايت. ١٣٨٥. خاطرات و خطرات. ضاث ششم. تهران: زوار.
24. هاوار، محمد رسولَ. ٢٠٠٥. سمكؤ (ئيسماعيل ئاغاي شكاك) و بزوتنةوةي نةتةوايةتي كورد. ضاثي دووةم. سليَماني: بةرِيَوةبةريَتي ضاث و بلَاوكردنةوة.

Published

2016-12-31

How to Cite

Myka, H. M. (2016). ئەبولقاسمی لاهوتی ڕەوتی سياسی و پەيوەندی بە جوڵانەوەی سمكۆی شكاكەوە. Journal of University of Human Development, 2(4), 318–342. https://doi.org/10.21928/juhd.v2n4y2016.pp318-342

Issue

Section

Articles