Kurdistan Front from Azad Mustafa’s Memoir

Authors

  • Zana Faqe Muhammad Department of History, College of Education, University of Garmian, Sulaimani, Kurdistan Region, Iraq

DOI:

https://doi.org/10.21928/juhd.v11n2y2025.pp123-134

Keywords:

Azad Mustafa, Kazhik, PASOK, Juqd, Jud, Kurdistan Front

Abstract

Memoirs are considered one of the most important sources for scientific research in the field of history, especially those written by people close to the events. To illustrate the historical fact about the emergence of the idea of ​​the Kurdistan Front, Azad Mustafa, as the first person of PASOK between 1975 and 1988, recorded many events, one of which was the establishment of the Kurdistan Front. This event has been described differently by researchers and writers. Therefore, the present study, which consists of an introduction and two independent discussions, results, and lists consisting of sources and appendices, emphasizes the Kurdistan Front from Azad Mustafa’s Memoir. The first section, entitled “Biography of Azad Mustafa and Introducing the Kurdistan Front Book”, discusses the cultural and political life of Azad Mustafa. In addition to that it tends to precisely introduce the Kurdistan Front Book. The second section entitled “The Kurdistan Front from Azad Mustafa’s Memoir”, sheds light on the idea of ​​the emergence of the Kurdistan Front, by comparing it with several other sources that talk about the Kurdistan Front.

References

به‌ڵگه‌نامه‌كان:

نامه‌ى كۆمه‌ڵه‌ى ره‌نجده‌ران بۆ پاسۆك، (له‌ناوه‌ڕاستى نیسانى 1977)، بۆ زانیارى زیاتر ده‌رباره‌ى ناوه‌ڕۆكى نامه‌كه‌ بڕوانه‌/ به‌ڵگه‌نامه‌ى ژماره‌ (1) له‌پاشكۆى به‌ڵگه‌نامه‌كان.

په‌رتوكه‌كان:

یه‌كه‌م: به‌زمانى كوردى

مسته‌فا، ئازاد، (به‌بێ ساڵ)،كورته‌ باسێكى به‌ره‌ى كوردستان، ب،چ، ده‌زگاى چاپه‌مه‌نى شه‌هید فه‌رهاد:سوید.

قادر، ئه‌حمه‌د حامد، (2013)، بیره‌ورییه‌كانم، 1947– 2012، 65 ساڵ ته‌مه‌ن له‌ نێو كاروانى خه‌باتگێڕاندا، چ1: سلێمانى.

بانیخێڵانى، ئه‌حمه‌د، (2014)، بیره‌وه‌رییه‌كانم، چ2، چاپخانه‌ى كارۆ.

ئیسماعیل، ئه‌رسه‌لان بایز، (2002)، ڕۆژانى سه‌خت، به‌رگى یه‌كه‌م، چ1، چاپخانه‌ى مه‌كته‌بى ڕاگه‌یاندن.

جه‌لال، ئیبراهیم، (به‌بێ ساڵ)، چه‌پكێك له‌ مێژووى كۆمه‌ڵه‌، چ3، چاپخانه‌ى چوارچرا.

نه‌جمه‌دین، پشكۆ، (1997)، دیوى ناوه‌وه‌ى ڕووداوه‌كان، وه‌ڵامێك بۆ نه‌وشێروان مسته‌فا، چ1، چاپخانه‌ى وه‌زاره‌تى ڕۆشنبیریى: هه‌ولێر.

نه‌به‌ز، جه‌مال، (1999)، ڕۆژانى ئاواره‌ییم له‌ سویسرا، چ1، چاپخانه‌ى داناز، له‌ بڵاوكراوه‌كانى بنكه‌ی ئه‌ده‌بیى و ڕووناكبیریى گه‌لاوێژ: سلێمانى.

نه‌به‌ز، جه‌مال، (2015)، باسنامه‌، ل4_40.؛ جه‌مال نه‌به‌ز، پێشخان و پاشخانه‌كانى كاژیك، كۆبه‌رهه‌م، 13:سلێمانى.

نه‌به‌ز، جه‌مال، (2002)، بیرى نه‌ته‌وه‌یی كوردی نه‌ بیرى قه‌ومییه‌تی (ڕۆژهه‌ڵاتى) و نه‌ بیرى (ناسیونالیزم)ى ڕۆژئاواییه‌، چ2: له‌نده‌ن (به‌ریتانیا).

ڕێباز، (2008)، قه‌ندیل به‌غداى هه‌ژاند، به‌شى یه‌كه‌م و دووه‌م، چ2، چاپخانه‌ى په‌یوه‌ند: سلێمانى.

فه‌قێ، زانا، (2018)، پارتى سوسیالستى كورد_پاسۆك، 1975_1991، چ1.

عه‌بدولكریم، سه‌لام، (به‌بێ ساڵ)، چ1، چاپخانه‌ى چوارچرا.

عبدالرحمان، سامى، (1990)، سه‌ره‌راى سه‌ختى كاروان به‌ره‌وپێش ده‌چێت، راپۆرتى كۆنگره‌ى دووه‌مى پارتى گه‌لى دیموكراتى كوردستان.

ته‌ته‌ر ،عه‌لى (2008)، نێره‌وه‌ى بزاڤى ڕزگاریخوازیى نه‌ته‌وه‌ى كورد له‌ كوردستانى عێراق له‌ ساڵانى جه‌نگى عێراق و ئێراندا (1980 – 1988)، چ1، چاپخانه‌ى حاجى هاشم: هه‌و‌لێر.

ڕه‌سوڵ، فاتح، (2014)، چه‌ند لاپه‌ڕه‌یه‌ك له‌ مێژووخه‌باتى گه‌لى كورد، چ1، به‌رگى سێیه‌م، سوید، 199. مسته‌فا چاوڕه‌ش: یاده‌ورییه‌كان، چ1، چاپخانه‌ى سه‌رده‌م: سلێمانى.

ڕه‌سوڵ، فاتح، (1992)، چه‌ند لاپه‌ڕه‌یه‌ك له‌ مێژووى خه‌باتى گه‌لى كوردمان، ڕووداو و به‌ڵگه‌نامه‌ (1980–1981)، به‌رگى دووه‌م، چ1: سوید.

ڕه‌سوڵ، فاتح، (1991)، چه‌ند لاپه‌ڕه‌یه‌ك له‌ مێژووى خه‌باتى كوردمان 1979، به‌رگى یه‌كه‌م، چاپخانه‌ى هه‌ڵه‌بجه‌.

ڕه‌سوڵ، فاتح، له‌ كاروانێكى دوورودرێژدا، ستۆكهۆڵم.

ئه‌مین،كاوه‌، (2006)، ناسیۆنالیزمى كورد- خه‌بات بۆ ده‌وڵه‌تێكى نه‌ته‌وه‌یى، به‌راوردێك له‌نێوان سێ پارتدا، چاپى یه‌كه‌م، ده‌زگاى چاپ و بڵاوكردنه‌وه‌ى ئاراس: هه‌ولێر.

ئه‌حمه‌د،كه‌ریم، (2007)، ڕێڕه‌وى تێكۆشان، و/ جه‌لال ده‌باغ: سلێمانى.

سه‌نگاویى، مه‌حموود، (2004)، بیره‌وه‌رییه‌كانى سه‌نگاو، بێ چاپ، چاپخانه‌ى تیشك: سلێمانى.

بارزانى، مه‌سعود، (به‌بێ ساڵ)، بزووتنه‌وه‌ى ڕزگاریخوازیى كورد، به‌رگى یه‌كه‌م 1931_1958.

مه‌حموود، محه‌مه‌د حاجى، (به‌بێ ساڵ)، ڕۆژمێرى پێشمه‌رگه‌یه‌ك (1982 – 1986)، به‌رگى دووه‌م، بێ چاپ و شوێنى چاپ.

مه‌حموود، محه‌مه‌د حاجى، (به‌بێ ساڵ)، ڕۆژمێرى پێشمه‌رگه‌یه‌ك (1987 – 1991)، به‌رگى سێیه‌م، بێ چاپ و شوێنى چاپ.

مه‌حموود، محه‌مه‌د حاجى، (به‌بێ ساڵ)، ڕۆژژمێرى پێشمه‌رگه‌یه‌ك، ب2، 1982_1986.

قادر محه‌مه‌د مه‌لا، (2009)، سه‌ربرده‌ كورته‌یه‌ك له‌ بیره‌وه‌رییه‌كان، چ1، له‌ بڵاوكراوه‌كانى ئاراس: هه‌ولێر.

شاكه‌لى، محمد، (2011)، له‌ بزووتنه‌وه‌وه‌ بۆ حزبى سۆسیالیستى كوردستان 1976 – 1993، ب،چ، چاپخانه‌ى كارۆ: كه‌ركووك.

عبدالخالق، مسعود، (2012)، ناسنامه‌ى حزبه‌ كوردستانییه‌كان، ڕه‌وتیان- ئایدۆلۆژییان- هه‌ڵسه‌نگاندنیان، چ1، چاپخانه‌ى هێڤى.

پشكۆ، نه‌جمه‌دین، (2013)، ئه‌زموون و یاد، به‌رگى یه‌كه‌م و دووه‌م، چ4، چاپخانه‌ى چوارچرا: سلێمانى.

ئه‌مین، نه‌وشیروان مسته‌فا، (1998)، په‌نجه‌كان یه‌كتر ئه‌شكێنن، دیوی ناوه‌وه‌ى ڕووداوه‌كانى كوردستانى عێراق (1979 – 1983)، چ2.

ئه‌مین، نه‌وشیروان مسته‌فا، (1999)، خوولانه‌وه‌ له‌ناو بازنه‌دا، دیوى ناوه‌وه‌ى ڕووداوه‌كانى (1984–1988)، چاپ وبڵاوكردنه‌وه‌ى مه‌ڵبه‌ندى ئاوه‌دانى.

ئه‌مین، نه‌وشیروان مسته‌فا، (1997)، له‌ كه‌نارى دانوبه‌وه‌ بۆ خڕه‌ى ناو زه‌نگ، دیوى ناوه‌وه‌ى ڕووداوه‌كانى كوردستانى عێراق ( 1979 – 1982).

دووه‌م: به‌زمانى عه‌ره‌بى

محمد عزیز، (بدون السنة)، تقریر اللجنه‌ المركزیه‌ الى المۆتمر الوگنی الرابع للحزب الشیوعی العراقی، اقره الموتمر (10_15) تشرین الپانی 1985، منشورات الاعلام المركزی للحزب الشیوعی العراقی.

شریف، عبدالستار طاهر، (1989)، الجمعیات والمنچمات والاحزاب الكردیه‌ فی نصف قرن 1908- 1958، شركه‌ المعرفه‌ للنشر والتوزیع: بغداد.

نامه‌ زانكۆییه‌كان:

سمایل، سروه‌ قادر، (2010)، ئه‌زموونى كارى به‌ره‌یى له‌ كوردستانى عێراق (1980 _1990)، توێژینه‌وه‌یه‌كى مێژوویى سیاسییه‌، نامه‌ى ماسته‌ر، 2010، زانكۆى كۆیه‌، بڵاونه‌كراوه‌.

گوڤار و ڕۆژنامه‌كان: به‌زمانى كوردى:

ئاڵاى سوورى كوردایه‌تى، (1981)، یه‌كێتیى ڕیزه‌كانمان تاكه‌ زامنى سه‌ركه‌وتنه‌، ژ(9)، تشرینی یه‌كه‌م.

ئاڵاى سوورى كوردایه‌تى، (1981)، شاده‌ماره‌ سه‌ره‌تاییه‌كانمان، ژ(6)، ته‌مموز.

ئاڵاى سوورى كوردایه‌تى، (1981)، جاش و كۆیله‌كان، ژ(9)، تشرینی یه‌كه‌م.

ده‌روێش، جه‌لال حاجى، (2013)، عه‌بدوڵڵا جه‌وهه‌ر كێیه‌، ڕۆڤار، ژ(74)، ده‌زگاى چاپ و په‌خشى سه‌رده‌م، ئایار.

ریبازى نوێی، (1987)، ژ(4)، نیسان.

ڕۆژنامه‌ى ڕزگاریى، (1987)، ژ(21_23) ئاب

به‌یاننامه‌ى كۆبوونه‌وه‌ نیشتیمانییه‌كان ده‌رباره‌ى جه‌بهه‌ له‌ كوردستانى عێراقدا،(1987)، 30ى ته‌مموزى 1987.

هاوبیر، (2002)، دیدارێك له‌گه‌ڵ مولازم مه‌نسووردا، ژ (2).

گوڤار و ڕۆژنامه‌كان: به‌زمانى عه‌ره‌بى:

من افكار الحزب، جریده‌ نوروز، عدد(10)، السنه‌ الاولى، اب 1992.

چاوپێكه‌وتنه‌كان:

مسته‌فا، بێستۆن ئازاد ، (2021)، په‌یوه‌ندی ته‌له‌فۆنی، 25/كانوونی دووه‌م.

به‌ڵگه‌نامه‌كان:

نامه‌ى ڕێكخراوى ره‌نجده‌ران بۆ پاسۆك، (1977)، ناوه‌ڕاستى مانگى 4.

ڕاپۆرتی ژماره‌ (ف)ی رۆژی 17/6/1987 بۆ هاوبیرانی ل.ف. سلێمانی تێكۆشه‌ر

نامه‌ى ڕێكخراوى ره‌نجده‌ران بۆ پاسۆك، (1977)، ناوه‌ڕاستى مانگى 4.

Published

2025-05-27

How to Cite

Muhammad, Z. F. (2025). Kurdistan Front from Azad Mustafa’s Memoir. Journal of University of Human Development, 11(2), 123–134. https://doi.org/10.21928/juhd.v11n2y2025.pp123-134

Issue

Section

Articles