زمانی فەرمی و پيێگەى زمانی كوردى لەنێو زمانە جيهانييەكاندا

Authors

  • ‌Hashim Amin Master of General Linguistics

DOI:

https://doi.org/10.21928/juhd.v3n2y2017.pp172-187

Abstract

زمان دياردةيةكي كؤمةلاَيةتييةو ئامرازيَكة بؤ ناساندن و بةرةو ثيَشبردني ثةيوةندي و ليَكتيَطةيشتن لةنيَوان دةنط و رةنطة جياوازةكان، خالَي جياكةرةوةى طرنطي نيَوان زيندةوةران بةطشتي لة دواي ئاوةز زماني قسةكردنة، ئةطةر لةرابردودا دةولَةت هيَماي ناساندني نةتةوة بووبيَت، ئةوا لة ئيَستادا زمان بووةتة ناساندني نةتةوة. زؤرن ئةو زمانانةى كة خاوةني ثيَطةو كلتورو فةرهةنطن و لةضوارضيَوةى دةولَةتيشدا ريَكنةخراون، بةلاَم زمانةكةشيان هيض مةترسييةكي لةسةر نيية، لةكؤي ئةو (7102) زمانةى ئةمرِؤ لةجيهاندا هةية، (6000) زمان كة قسةى ثيَدةكريَتت مةترسي لةناوضوونيان لةسةرة، لةنيَو ئةم ذمارة زؤرةى زماندا زماني كوردي لةريزبةندي زمانة ثاريَزراوةكاندايةو نةوة دواي نةوة زمانةكةي طواستووةتةوةو لةو شةش ئاستةى كة يونسكؤ بؤ ثاراستني زمانةكان دايناوة زماني كوردي لةريزبةندي ئاستي يةكةمداية بؤ ثاراستني زمانةكةى، ئيَستا زماني كوردي خاوةن كؤدي ذمارة (342)ة لةنيَو (143) زماني زيندوي جيهاندا كة لةلايةن دةزطاي جيهاني (ETS)ةوة بة فةرمي ئاماذةى ثيَكراوة، زماني كوردي ثيَطةيةكي دياري لةنيَو زمانة ضالاكةكاني جيهاندا هةيةو لة كؤي ئةو (88-100) زمانةى كة لة (80%)ي دانيشتواني زةوي قسةى ثيَدةكةن زماني كوردي توانيويةتي لة ريزبةندي نيوةى يةكةمي ئة زمانانةدا بيَت و وةك زمانيَكي ديار لةنيَو ثيَطةى زمانناسي جيهانيدا بناسريَت، هةلَبةت ئةمة لةسةر ئاستي جيهاني. لةسةر ئاستي ناوخؤش زماني كوردى لةدواي زماني عةرةبي وةك دووةم زماني رةسمي نةك تةنها لة ناوضة كوردييةكاندا، بةلَكو لة سةرتاسةرى عيراقدا ناسيَنراوة، ئةمةش زةمينةيةكي لةباري رةخساندوة بؤ ئةوةى جاريَكي ديكة ئةم زمانة لة قالَبيَكي نويَدا خؤي دابرِيَذيَتةوةو بتوانريَت هةنطاو بةرةو دروستكردني زماني ستاندارد بنيَت، يان ئةطةر لةم قؤناغةشدا نةتوانرا ئةو هةنطاوة بنريَت، ئةوا دةتوانرىَ زمانيَكي نوسيني يةكطرتوو ثةيرِةو بكرىَ و لة ضوارضيَوةى سياسةت بهيَنريَتة دةرةوةو ضيدي ناوضةطةرى و شيَوةى جياوازي دياليَكتةكان بة ليَكؤلَينةوةى زانستي يةكلايي بكريَتةوة بؤ بونيادناني زماني ستاندارد، لةم ليَكؤلَينةوةيةدا هةولَدراوة شةنوكةوي زماني فةرمي و ثيَطةى زماني فةرمي كوردي و نزيكبوونةوةى لة زماني ستاندارد و ئاماذة بة زمانة نيَودةولَةتييةكان و خستنةرِووي هةنديَ لايةني زمانيي ضةند زمانيَكي جياوازو نزيكيي لة زمانةكاندا بخريَتةرِوو.

References

زماني كوردي
1- ئةمير حةسةن ثوور (د)، دةربارةى كيَشة هةنوكييةكاني زماني كوردي، (2012)، سيمينار، لة كتيَبخانةى كوردي لة ستؤكهؤلَم، سويد.
2- تارق جامباز، ياساى زمانة رةسمييةكان، ط. ثاريَزةر، (2003)، ذ. (5-6).
3- جةعفةر شيَخولئيسلامي (د)، زماني ستانداردو زماني يةكطرتو... هاولاَتي، 2/7/2008، ذ (436).
4- دةستورى كؤماري عيراق، ئابي (2005).
5- سةلام ناوخؤش (د)، ستاندارد بووني زماني كوردي لةنيَوان زماني سياسةت و سيايةتي زماني، (2010)، لة بلاَوكراوةكاني ريَكخراوي زمانناسي، منارة، هةوليَر.
6- عةبدولمةناف رةمةزان ئةحمةد، ئةتلَسي زمان هةريَمي كوردستان، (2009)، وةك نمونة، نامةى ماستةر، زانكؤي سةلاحةدين.
7- غازي عةلي خورشيد، زماني فةرمي بؤ هةريَمي كوردستان، (2011)، سةردةم سليَماني.
8- فوئاد محةمةد خورشيد. زماني كوردي و دابةشبووني جوطرافي شيَوة زارةكاني، (1985)، بةغداد: ئافاقي عةرةبي.
9- قةيس كاكل تؤفيق (د)، ئاسايشي نةتةوةيي و ثلاني زمان، (2007)، ض. يةكةم، موكريان، هةوليَر.
10- لوقمان رةئوف عةلي (د)، شوناسي شيعريي شيَركؤ بيَكةس،(2017)، ضاثي يةكةم، ضاثخانةى كارؤ، سليَماني.
11- محةمةد مةعروف فةتاح (د)، زمانةواني، (1990)، دار الحكمة، بةغدا.
12- محةمةد مةعروف فةتاح (د)، زماني ستاندارد و زماني يةكطرتووى كوردي، (2008).
13- محةمةدي مةحويي (د)، مةنامة، دةروازةى يةكةم، (2017)، سليَماني.
14- محةمةدي مةحويي، (د)، زمان و زانستى زمان، سةرةتايةك بؤ زانستي زمان، (2011)، بةرطي يةكةم، سليَماني.
15- نةريمان عةبدولَلاَ خؤشناو (د)، زماني ستانداردي كوردي، (2013)، ضاثي يةكةم، هةوليَر.

زماني فارسي
1- پرويز ناتل خانلري، زبان شناسي و زبان فارسي، (1373-1994)، چاپ ششم، تهران، توس.
2- خسرو فرشیدور، لغت سازی و وضع ترجمه اصطلاحات علمی و فنی، (1380-2001)، تهران.
3- روزنامه همشهری، زبان قدیم تسلط دونفر ، 15/5/2015.
4- طبقه بندی زبانها، ايجادی نظم در بی نظمی زبان بابلی،(1393)، ترجمه از زبان فرانسه: علی بلخکانلو.

زماني عةرةبي
دستور العراق الموقت، الصادرة في 27 تموز (1958).

زماني ئينطليزي
1. Atlas of the World's Languages in Danger, UNESCO, p 4
2. Dialectology, J, K, Chambersaun Peter Traudgill, p 3.
3. le français dans le monde no 355 janvie

هةروةها سود لةم ويَب سايتانة وةرطيراوة:

http://widget.yodawork.com/book/viewer.aspx?l90370461&bookshop
http://irisharoundoz.com/blog/2015/11/16/most-spoken-languages-in-the-world
http://www.newworldencyclopedia.org/p/index.php?search=+ranking+all+languages
mit.edu/department/global-studies-and-languages

Published

2017-06-30

How to Cite

Amin ‌. (2017). زمانی فەرمی و پيێگەى زمانی كوردى لەنێو زمانە جيهانييەكاندا. Journal of University of Human Development, 3(2), 172–187. https://doi.org/10.21928/juhd.v3n2y2017.pp172-187

Issue

Section

Articles